Miażdżyca naczyń – objawy, skutki, profilaktyka

Miażdżyca, inaczej arterioskleroza, jest to przewlekły proces zapalny, który dotyka tętnic przez odkładający się w ich ścianach cholesterol. Może ograniczyć przepływ krwi przez naczynia krwionośne. W konsekwencji narządy wewnętrzne nie otrzymują dostatecznej ilości tlenu i składników odżywczych. Najczęściej utożsamia się ją z ryzykiem wystąpienia zawału serca, jednak może występować we wszystkich tętnicach, zagrażając naszemu życiu. Nieleczona może doprowadzić do udarów czy chorób nerek. Dowiedz się, co to jest miażdżyca, jakie są jej objawy i przyczyny oraz jak wygląda leczenie.

Czym jest miażdżyca naczyń?

Miażdżyca to przewlekła choroba zapalna tętnic – głównie wieńcowych, mózgowych, kończyn dolnych oraz aorty. Charakteryzuje się gromadzeniem w wewnętrznej błonie naczyń krwionośnych cholesterolu i innych lipidów. Z czasem dołączają do nich makrofagi, limfocyty, mastocyty, komórki dendrytyczne. Dochodzi również do rozrostu fibroblastów, komórek mięśni gładkich oraz drobnych naczyń krwionośnych odżywiających tętnice. W konsekwencji powstaje tzw. blaszka miażdżycowa charakteryzująca się znacznym włóknieniem.

Blaszka miażdżycowa powoduje zwężenie światła tętnic. Skutkiem jest zmniejszony przepływ krwi, a tym samym niedokrwienie i niedotlenienie narządów wewnętrznych.

Miażdżyca jest uznawana za chorobę cywilizacyjną. To jedna z najczęściej występujących chorób układu krążenia. Częstotliwość zachorowania zwiększa się wraz z wiekiem. Jednak coraz więcej przypadków dotyczy osób młodych. Zmiany miażdżycowe mogą być już obecne w dzieciństwie, postępując systematycznie w miarę upływu lat. Najczęściej dzieje się to bezobjawowo, a pierwsze symptomy mogą być widoczne dopiero po kilkudziesięciu latach.

Przyczyny miażdżycy naczyń

Główną przyczyną rozwoju miażdżycy jest dysfunkcja śródbłonka naczyń krwionośnych spowodowana zbyt wysokim stężeniem cholesterolu LDL. W prawidłowych warunkach komórki śródbłonka wydzielają różnorodne mediatory, które regulują skurcz i rozluźnianie się mięśniówki, migrację leukocytów, agregację płytek krwi i utrzymanie prawidłowego napięcia ściany tętnic.

Uszkodzenie śródbłonka powoduje wzrost przepuszczalności naczynia krwionośnego dla lipoprotein. Zmieniają się także jego właściwości – komórki stają się proadhezywne, co sprzyja odkładaniu się blaszki miażdżycowej.

Do wystąpienia zmian miażdżycowych konieczne jest wystąpienie danych czynników genetycznych, jak i środowiskowych, czyli zależnych od naszego trybu życia.

Miażdżyca – czynniki ryzyka

Miażdżycę nasilają przede wszystkim czynniki takie ja niewystarczająca aktywność fizyczna, regularne palenie tytoniu, nieprawidłowe odżywianie, stres, nadużywanie alkoholu. Nasilenie miażdżycy może nastąpić szczególnie u mężczyzn po 50. roku życia. Procesy związane z odkładaniem się  blaszki miażdżycowej w naczyniach – (sklerotyzacji) przyspieszają również u kobiet po menopauzie.

Pozostałe czynniki ryzyka miażdżycy to:

• choroby układu krążenia u członków najbliższej rodziny,

• obecność chorób sercowo-naczyniowych (m.in. nadciśnienie tętnicze),

• otyłość,

• cukrzyca,

• wysokie stężenie cholesterolu LDL,

• zmiany zapalne.

Miażdżyca – objawy

Objawy miażdżycy zależą od stopnia zwężenia tętnic. Niewielkie zwężenia mogą przebiegać praktycznie bezobjawowo. Trwa to nawet kilka lat. Kliniczne objawy miażdżycy pojawiają się, gdy zwężenie naczynia krwionośnego znacznie zaburzy prawidłowy przepływ krwi. Ponieważ tętnice zaopatrują wszystkie narządy wewnętrzne, objawy miażdżycy mogą być bardzo zróżnicowane.

Miażdżyca tętnic wieńcowych, czyli zaopatrujących serce, powoduje chorobę wieńcową. Do objawów zalicza się głównie ból w klatce piersiowej występujący zazwyczaj podczas wysiłku lub w sytuacji stresowej i ustępujący po odpoczynku lub podaniu nitrogliceryny. Jest zlokalizowany za mostkiem, ale często promieniuje do szyi, żuchwy, barku, ramienia lub brzucha. Bóle wieńcowe typowo trwają do kilku minut. Zdarza się, że pierwszym objawem miażdżycy tętnic wieńcowych jest zawał serca, zaburzenia rytmu serca lub nagły zgon.

Miażdżyca tętnic nerkowych powoduje niedokrwienie nerki. W konsekwencji zostaje aktywowany układ re­ni­na­-an­gio­ten­sy­na­-al­do­ste­ron, powodując nadciśnienie tętnicze, które jest bardzo trudne do kontrolowania. Istotnym powikłaniem jest także niewydolność nerek.

Miażdżyca kończyn dolnych to sytuacja, w której blaszki miażdżycowe odkładają się w tętnicach doprowadzających krew do nóg. Charakterystycznym objawem jest chromanie przestankowe. To ból łydek, który pojawia się podczas wysiłku i ustępuje po jego zaprzestaniu. Zaburzenie znacznie pogarsza jakość życia chorych, ponieważ utrudnia przemieszczanie się. Osoby z chromaniem przestankowym są bardziej narażone na zawał serca lub udar mózgu.

Miażdżyca tętnic szyjnych i kręgowych powoduje:

• zaburzenia czucia,

• problemy z pamięcią i koncentracją,

• niedowład lub porażenie,

• zaburzenia widzenia,

• zaburzenia mowy,

• zawroty głowy.

W konsekwencji miażdżycy tętnic szyjnych i kręgowych może rozwinąć się udar mózgu, który stanowi poważne zagrożenie życia i zdrowia.

Zaawansowana miażdżyca i powikłania

Objawami zaawansowanej miażdżycy są silne bóle w klatce piersiowej. Tętnice ulegając zwężeniu, skłaniają serce do coraz silniejszego pompowania krwi, aby doprowadzić ją do wszystkich narządów i dostarczyć im odpowiednią do prawidłowego funkcjonowania ilość tlenu i składników odżywczych. Konsekwencją takiej pracy jest nienaturalne rozrastanie się mięśnia sercowego i zwiększone zapotrzebowanie na utlenowaną krew. Przez zwężone tętnice krew nie może dotrzeć do celu w odpowiedniej ilości, co powoduje niedotlenienie mięśnia sercowego i towarzyszące mu bóle. Przy takich dolegliwościach należy niezwłocznie udać się do lekarza.

Najbardziej niebezpieczną sytuacją jest pęknięcie blaszki miażdżycowej. Płytki krwi tworzą skrzep, który w każdej chwili może się oderwać i doprowadzić do:

• udaru mózgu,

• zawału serca,

• zatoru płucnego.

Wszystkie wymienione sytuacje grożą śmiercią lub trwałym kalectwem, dlatego nie warto bagatelizować objawów i zwlekać z wizytą u lekarza.

Diagnostyka miażdżycy

Gdy w tętnicach jest bardzo dużo złogów można je wykryć za pomocą badania USG, jednak w początkowej fazie nie zawsze jest to możliwe. Ryzyko zagrożenia chorobą można oszacować za pomocą badania poziomu cholesterolu, czyli jego frakcji LDL i HDL, jak i stężenia trójglicerydów we krwi.

Stan naczyń krwionośnych można ocenić przy pomocy badania USG Doppler. Polega ono na uwidocznieniu światła tętnic poprzez przyłożenie do skóry specjalnej sondy. Lekarz może zobaczyć na ekranie monitora bieżący przepływ krwi przez naczynia krwionośne.

Na czym polega leczenie miażdżycy?

Miażdżyca wymaga odpowiedniego postępowania pod okiem lekarza, aby zmniejszyć ryzyko niebezpiecznych powikłań. Chorzy powinni nie tylko rozpocząć leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne, ale także zgłaszać się na regularne badania profilaktyczne.

Leki w leczeniu miażdżycy

Obecnie nie ma leków, które pozwalają wyleczyć miażdżycę. Farmakoterapia ma na celu zmniejszenie czynników ryzyka prowadzących do odkładania się lub pękania blaszek miażdżycowych. Chorzy najczęściej przyjmują preparaty obniżające stężenie cholesterolu LDL. Są to głównie statyny, które hamują działanie enzymu odpowiedzialnego za wytwarzanie cholesterolu w wątrobie.

U osób z miażdżycą stosuje się także leczenie antyagregacyjne, które zmniejsza ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Najczęściej stosowane są preparaty zawierające kwas acetylosalicylowy w małej dawce.

Niezwykle ważne jest także leczenie nadciśnienia tętniczego, które jest jednym z istotnych czynników ryzyka miażdżycy. Leki dopasowywane są indywidualnie do każdej osoby. W badaniach wykazano, że szczególnie, dobre działanie wykazują inhibitory konwertazy angiotensyny, które działają ochronnie, ograniczając ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.

Jak zapobiec miażdżycy?

Nie warto bezczynnie czekać na ewentualne pojawienie się choroby, bowiem kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia ma odpowiednia profilaktyka. Niektóre czynniki istotnie zwiększające ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych można modyfikować. Jeszcze zanim zaobserwujemy charakterystyczne objawy miażdżycy, konieczna jest zmiana trybu życia.

Niezbędnym krokiem w poprawie stanu zdrowia jest zrezygnowanie z palenia tytoniu oraz ograniczenie spożycia napojów alkoholowych. Porzucenie nałogu może być trudne, dlatego wskazane jest skorzystanie z pomocy specjalisty – lekarza lub psychologa.

Do swojej codziennej rutyny należy włączyć regularną aktywność fizyczną. Badania jednoznacznie wskazują, że wysiłek dopasowany do możliwości organizmu zmniejsza ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. Do zalecanych aktywności zalicza się m.in. długie spacery, jazdę na rowerze, nordic walking.

Należy także dążyć do unormowania masy ciała. W zmniejszeniu tkanki tłuszczowej istotne są regularna aktywność fizyczna oraz dobrze zbilansowana dieta z niewielkim deficytem kalorycznym. Przy układaniu jadłospisu dopasowanego do ogólnego stanu zdrowia niezbędna jest pomoc doświadczonego dietetyka. Trzeba pamiętać, że zdrowe chudnięcie przebiega stopniowo.

Przy miażdżycy ważne jest, aby ograniczyć spożycie soli oraz produktów o dużej zawartości tłuszczów – szczególnie tłuszczów trans. Jednak samo ograniczenie niezdrowych produktów nie wystarczy. Należy włączyć do diety dużo warzyw, owoców, produktów z pełnego ziarna, chude mięso, oleje roślinne (m.in. oliwa z oliwek, olej rzepakowy), rośliny strączkowe, ryby, orzechy i nasiona. Osoby z cukrzycą powinny znacznie ograniczyć spożycie cukrów prostych. Warto również przyjmować naturalne leki na obniżenie cholesterolu we krwi, które zapobiegają odkładaniu się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych.

Szczególnie w przypadku osób będących w grupie podwyższonego ryzyka niezbędna jest zmiana stylu życia oraz regularne badanie poziomu cholesterolu, który jest kluczowym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu tej groźnej choroby.