EKG serca – wskazania, przebieg i wyniki badania

EKG to podstawowe badanie pozwalające na ocenę pracy serca i wykrycie ewentualnych nieprawidłowości. Polega na umieszczeniu na klatce piersiowej i kończynach specjalnych elektrod, które rejestrują czynność elektryczną mięśnia sercowego. Jest ona przedstawiana w formie wykresu. Dowiedz się, jak wygląda badanie EKG, co wykrywa i kiedy należy je wykonać.

Gdy mięsień sercowy się kurczy, w jego obrębie dochodzi do zmian elektrycznych określanych mianem potencjału czynnościowego. Impulsy elektryczne są generowane i rozprowadzane przez układ bodźcotwórczo-przewodzący serca, który działa automatycznie i niezależnie od naszej woli. Postępująca depolaryzacja komórek przedsionków i komór serca oraz związane z nią zmiany ładunku elektrycznego mogą być odbierane przez elektrody umieszczone na skórze, co umożliwia wykonanie badania EKG.

Co to jest i na czym polega badanie EKG?

Elektrokardiografia, czyli badanie EKG, jest podstawową metodą pozwalającą ocenić rytm serca oraz ewentualne zaburzenia przewodzenia impulsów elektrycznych mięśnia sercowego. Test jest całkowicie nieinwazyjny i bezbolesny. Do jego przeprowadzenia służy elektrokardiograf. Urządzenie rejestruje czynność elektryczną w postaci różnicy potencjałów między dwoma elektrodami umieszczonymi na ciele osoby badanej. Jest ona przedstawiona graficznie w formie wykresu (krzywej elektrokardiograficznej).

Standardowo w elektrokardiografii stosowany jest układ 10 przewodów. 6 elektrod jest umieszczanych na klatce piersiowej, a 4 na kończynach górnych i dolnych. Niekiedy zapis EKG wykonywany jest z zastosowaniem innych układów i w dodatkowych odprowadzeniach (np. w celu oceny aktywności elektrycznej prawej komory serca).

Krzywa EKG składa się z powtarzających się części. Składają się na nią:

• linia izoelektryczna – pozioma linia wskazująca na brak pobudzenia,

• załamki (dodatnie i ujemne) – wychylenia linii izoelektrycznej.

Charakterystyczne załamki w zapisie EKG to:

• załamek P – depolaryzacja mięśnia przedsionków serca,

• zespół QRS – depolaryzacja mięśni komór serca,

• załamek T – repolaryzacja komór serca.

Czas trwania poszczególnych etapów potencjału czynnościowego mięśnia sercowego jest określany jako odcinki (lub odstępy, jeżeli pod uwagę zostanie wzięty odcinek wraz z sąsiadującym załamkiem). Pełen cykl pracy serca trwa od depolaryzacji przedsionków do repolaryzacji komór, czyli od napłynięcia do momentu wypompowania krwi z serca.

EKG serca – rodzaje

Istnieją różne rodzaje badania EKG, które pozwalają na ocenę pracy serca m.in. w czasie spoczynku, podczas wysiłku lub w sposób ciągły np. przez całą dobę.

EKG spoczynkowe

Jest to standardowa wersja badania elektrokardiograficznego. Zapis EKG wykonywany jest w czasie spoczynku. Osoba badana znajduje się w pozycji leżącej z rękami ułożonymi wzdłuż ciała. Cała procedura trwa zaledwie kilka minut.

EKG spoczynkowe wykonywane jest w ramach profilaktyki (u osób niezgłaszających żadnych objawów) lub w diagnostyce chorób serca. Wykrywa m.in. zaburzenia rytmu serca, zawał mięśnia sercowego, bloki przewodzenia.

EKG wysiłkowe

EKG wysiłkowe (test wysiłkowy) to badanie monitorujące pracę serca podczas zwiększającego się wysiłku fizycznego. Podczas aktywności wzrasta zapotrzebowanie na tlen, a tym samym dochodzi do zwiększenia przepływu krwi przez naczynia wieńcowe. Jeżeli układ ten jest niewydolny, rozwijają się cechy niedokrwienia serca.

Zapis EKG wykonywany jest na bieżni lub rowerku stacjonarnym. Przyrost obciążenia jest dopasowywany indywidualnie do każdej osoby – z uwzględnieniem wieku, poziomu aktywności fizycznej, ogólnego stanu zdrowia. Test ma zastosowanie m.in. w:

• ocenie zaawansowania choroby wieńcowej,

• ocenie tolerancji wysiłku,

• ocenie leczenia choroby niedokrwiennej serca,

• diagnostyce zaburzeń rytmu serca,

• diagnostyce bólu w klatce piersiowej,

• ocenie ryzyka przed niektórymi zabiegami chirurgicznymi,

• diagnostyce niespecyficznych zmian w spoczynkowym EKG serca.

Test wysiłkowy trwa około 20–30 minut. Osoba badana przez cały czas znajduje się pod opieką lekarza i pielęgniarki.

Holter EKG

Holter EKG jest badaniem stosowanym w:

• diagnostyce zaburzeń pracy serca,

• diagnostyce niewyjaśnionych utrat przytomności,

• diagnostyce napadów migotania lub trzepotania przedsionków,

• ocenie leczenia przeciwarytmicznego.

W praktyce klinicznej aparat EKG najczęściej zakładany jest na 24 lub 48 godzin. Istnieją także urządzenia, które pozwalają na monitorowanie pracy serca przez 7 dni lub dłużej. Pozwala to na bardziej szczegółową diagnostykę.

Holter EKG polega na umieszczeniu elektrod na klatce piersiowej, które są połączone z niewielkich rozmiarów rejestratorem. Urządzenie jest mocowane do ciała lub ubrania, dzięki czemu nie utrudnia codziennego funkcjonowania i nie jest widoczne przez osoby postronne. Podczas badania możliwe jest uprawianie sportu, normalna praca, sen, podróżowanie. Po upływie określonego czasu lekarz sczytuje dane przy pomocy programu komputerowego i dokładnie analizuje rytm serca.

Co wykrywa badanie EKG?

Badanie EKG pozwala na wykrycie wielu nieprawidłowości i chorób serca. Zalicza się do nich m.in.:

• zaburzenia rytmu serca (m.in. migotanie przedsionków, bloki zatokowo-przedsionkowe),

• choroby serca (m.in. choroba niedokrwienna serca, wady zastawek serca, zapalenie mięśnia sercowego),

• zawał serca (w tym rozległy zawał serca).

W badaniu EKG można zaobserwować zmiany pracy serca, które towarzyszą stanom, takim jak zaburzenia elektrolitowe czy zapalenie osierdzia. Dlatego ważne jest, aby wynik zawsze skonsultować ze specjalistą.

Warto mieć na uwadze, że EKG serca pozwala wskazać przyczynę dolegliwości, a także zaplanować i monitorować przebieg terapii. Mimo to powinno być traktowane jedynie jako narzędzie. W stawianiu diagnozy niezwykle ważne jest uwzględnienie wywiadu chorobowego oraz indywidualnych czynników mogących wpływać na interpretację wyników (m.in. wiek, stosowane leki).

Jakie są wskazania do wykonania badania EKG?

Wskazania do EKG to:

• ból w klatce piersiowej,

• kołatanie serca,

• zmniejszona tolerancja wysiłku,

• zasłabnięcia i omdlenia,

• zawroty głowy,

• duszność,

• pieczenie za mostkiem,

• obrzęki nóg.

Lekarz może zlecić badanie EKG osobom, które znajdują się w grupie ryzyka wystąpienia chorób serca. Do istotnych czynników należą:

• obecność chorób mogących wpływać negatywnie na pracę serca (np. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca),

• przyjmowanie leków wpływających na układ krążenia,

• występowanie chorób serca w rodzinie,

• praca wymagająca intensywnego wysiłku fizycznego.

Regularne EKG powinny wykonywać również osoby, u których wcześniej rozpoznano choroby układu sercowo-naczyniowego – m.in. chorobę niedokrwienną serca, zaburzenia rytmu serca, miażdżycę, zapalenie mięśnia sercowego, nabyte i wrodzone wady serca. Kontrolne badania pozwalają monitorować stan zdrowia, a także ocenić skuteczność leczenia i wykryć ewentualne powikłania.

EKG jest bezpieczne, dlatego właściwie nie ma przeciwwskazań do jego wykonania. Jedyną przeszkodą są owrzodzenia, oparzenia, rany i inne rozległe zmiany skórne w miejscach, do których powinny być przyczepione elektrody. Badanie może być przeprowadzane u osób z chorobami przewlekłymi, przyjmujących leki na stałe, a także u ciężarnych i dzieci.

Jak przebiega badanie EKG?

Spoczynkowe EKG jest badaniem prostym i szybkim. Osoba przeprowadzająca badanie prosi o rozebranie się od pasa w górę i odsłonięcie łydek oraz położenie się płasko na leżance brzuchem do górny. Następnie umieszcza na kończynach i klatce piersiowej elektrody (wcześniej pokryte specjalnym żelem).

Po włączeniu urządzenia prąd zaczyna przepływać przez ciało pacjenta. Osoba badana nie odczuwa w związku z tym żadnych dolegliwości lub dyskomfortu. Różnica potencjałów jest wychwytywana przez komputer, a następnie przedstawiana graficznie. Wynik badania EKG jest dostępny od razu. Ma formę wydruku na siatce milimetrowej, gdzie każda kratka odpowiada upływie 0,2 s.

Jak przygotować się do badania EKG serca?

Do badania EKG nie są konieczne specjalne przygotowania. Należy zgłosić się do wybranej placówki medycznej w ustalonym wcześniej terminie. Konieczne jest zabranie ze sobą dokumentu tożsamości.

Badanie EKG wymaga rozebrania się od pasa w górę oraz odsłonięcia kończyn dolnych. Dlatego zalecane jest założenie wygodnych i luźnych ciuchów, które można łatwo zdjąć. Wskazane jest, aby zrezygnować z biżuterii i zegarka, ponieważ nie mogą one znajdować się na ciele w trakcie testu. Nie należy mieć też mieć w kieszeni żadnych urządzeń elektronicznych.

Ponieważ w trakcie badania do powierzchni ciała przyczepiane są specjalne elektrody, należy zrezygnować z aplikowania tłustych kremów lub balsamów. Przed EKG wskazane jest zadbanie o podstawową higienę osobistą. Osoby z bujnym owłosieniem na klatce piersiowej powinny je usunąć.

Nie ma ograniczeń dotyczących spożywania pokarmów. Natomiast przed badaniem EKG zalecane jest:

• powstrzymanie się od palenia papierosów,

• powstrzymanie się od picia kawy i napojów zawierających kofeinę,

• niespożywanie alkoholu,

• unikanie stresu,

• unikanie intensywnego wysiłku fizycznego.

Przed wejściem do gabinetu, w którym wykonywane jest EKG, warto uspokoić się i przez chwilę odpocząć w poczekalni, aby wynik badania nie był fałszywie nieprawidłowy.

Interpretacja wyniku EKG

Interpretacja wyniku EKG zawsze należy do lekarza lub innego członka zespołu medycznego, który jest do tego upoważniony. Specjalista ocenia m.in.:

• czy rytm serca mieści się w prawidłowym przedziale częstotliwości,

• miarowość rytmu serca,

• pochodzenie rytmu serca (rytm zatokowy lub pozazatokowy),

• przewodzenie przedsionkowo-komorowe,

• przebieg i amplitudę poszczególnych załamków i odcinków.

Prawidłowe EKG oznacza rytm zatokowy bez cech niedokrwienia mięśnia sercowego i zaburzeń przewodzenia. Jego częstotliwość mieści się w zakresie 60–100 uderzeń na minutę. W przypadku wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości konieczne może być rozszerzenie diagnostyki lub wdrożenie odpowiedniego leczenia.